Η ανάπτυξη της κοινωνικότητας του παιδιού αποτελεί μεγάλη πρόκληση, η οποία καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την αυτοπεποίθησή του, τις φιλίες του και την προσαρμογή του στη σχολική ζωή.

Η ανάπτυξη της κοινωνικής συμπεριφοράς έρχεται ως αποτέλεσμα της επικοινωνίας με τα πρώτα πρόσωπα του περιβάλλοντος του παιδιού. Η επικοινωνία αυτή είναι δυναμική και σταδιακή διαδικασία.

Της Ιωάννας Λούβη, ειδικής παιδαγωγού, και του Γιώργου Καλύβη, λογοπεδικού

Στην προσχολική ηλικία

Μερικά από τα πιο σημαντικά σημεία αυτής της ανάπτυξης κατά την προσχολική ηλικία είναι τα ακόλουθα:

• -Ως 8 μηνών – Ξεκινάει η κοινωνική επαφή με απλά κοιτάγματα, χαμόγελα και άπλωμα χεριού
• -9-13 μηνών – Τα παιδιά μαλώνουν και το ένα προσπαθεί να πάρει τα παιχνίδια του άλλου
• -Έως τα 4 χρόνια, αναζητούν σύντροφο που παίζει μαζί τους, πλάι, ή παράλληλα. Δεν συνεργάζονται. Περιορίζονται, όμως, οι τσακωμοί.
• -Μετά τα 4 χρόνια, τα παιδιά παίζουν ομαδικά παιχνίδια με εποπτεία ενός ενήλικα. Οι σχέσεις τους είναι, όμως, ακόμα εγωκεντρικές και αναπτύσσεται ο ανταγωνισμός μεταξύ τους. Σε γενικές γραμμές, όμως, οι φιλίες σε αυτήν τη φάση χαρακτηρίζονται από φιλικότητα και συνεργατικότητα.

Όταν πηγαίνει σχολείο

Από τα 7 και μετά, τα παιδιά μπορούν να οργανώσουν και να παίξουν συνεργατικό και φιλικό παιχνίδι. Επιδιώκουν πιο μακροχρόνιες και δεσμευτικές σχέσεις, και μεγαλύτερη ευαισθησία στις ανάγκες και στα συναισθήματα των φίλων τους. Σε αυτό το στάδιο, οι φιλίες που αναπτύσσονται, γίνονται πιο σταθερές, καθώς δημιουργείται η διάθεση για συμμόρφωση στους κανόνες της ομάδας.

Όσoν αφορά τις δραστηριότητες την ώρα του παιχνιδιού, ενώ στην αρχή τα παιδιά περιορίζονται στο να παίζουν παιχνίδια με τους φίλους τους, σιγά σιγά προτιμούν να αθλούνται μαζί, να βγαίνουν βόλτα, να συζητούν και να μοιράζονται τα προβλήματά τους.

Αν δυσκολεύεται στις κοινωνικές του συναναστροφές:

• -Παρατηρείτε τη συμπεριφορά του παιδιού σας σε διάφορες κοινωνικές καταστάσεις (π.χ. στη σχολική τάξη, όταν παίζει κ.λπ.), για να κατανοήσετε τις ικανότητες και τις αδυναμίες του.
• -Δημιουργήστε μαζί με το παιδί ένα «σύστημα ειδοποίησης» (π.χ., ακουμπήστε τη μύτη σας με το δάχτυλό σας), μέσω του οποίου το παιδί θα παίρνει το μήνυμα ότι χρειάζεται ν' αλλάξει τη συμπεριφορά του.
• -Γράψτε το παιδί σε ομαδικές δραστηριότητες και λάβετε υπόψη σας τα ενδιαφέροντα και τις ιδιαίτερες ικανότητές του.
• -Διαρκώς να ενισχύετε την πληροφόρηση του παιδιού σε θέματα που σχετίζονται με την κοινωνικοποίησή του (π.χ., τα σπίτια με μονό αριθμό βρίσκονται στη μία πλευρά του δρόμου, η μαγιονέζα πρέπει να διατηρείται στο ψυγείο, ο ταχυδρόμος περνάει μόνο μία φορά τη μέρα κ.ο.κ.).
• -Χρησιμοποιήστε τη βόλτα με το αυτοκίνητο, την εκδρομή ή το ταξίδι σαν ευκαιρία για πληροφόρηση. Επισκεφθείτε μαζί μουσεία, πάρκα, φίλους ή συγγενείς και στο τέλος της ημέρας συζητήστε για ό,τι κάνετε.
• -Κάντε ευκολότερες για το παιδί τις καταστάσεις που απαιτούν μετάβαση από μια ευχάριστη δραστηριότητα (π.χ., ένα παιχνίδι) σε μια λιγότερο ευχάριστη (π.χ., ασκήσεις μαθηματικών). Φροντίστε να δώσετε στο παιδί κάποιο προειδοποιητικό σημάδι πριν από το τέλος της δραστηριότητας και ενημερώστε το για το πόσος χρόνος απομένει για την ολοκλήρωση της δραστηριότητας.

Σε περιπτώσεις που ανησυχείτε ότι το παιδί σας είναι μοναχικό ή παρουσιάζει επιθετική συμπεριφορά, ζητήστε βοήθεια από τον δάσκαλό του. Αν το παιδί συμμετέχει σε οποιοδήποτε είδος ομαδικού προγράμματος, όπως ομάδες παιχνιδιού, συζητήστε τις ανησυχίες σας. Ωστόσο, αν παρά τις προσπάθειες, το παιδί δεν γίνεται αποδεκτό, ίσως θα πρέπει ν' απευθυνθείτε σ' έναν ειδικό

Εγωκεντρισμός

Το εγωκεντρικό παιδί δεν μπορεί να υπολογίσει την προοπτική ενός άλλου προσώπου, κι αυτή η κατάσταση επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίον προσεγγίζει τις διαπροσωπικές σχέσεις. Γενικά, τα παιδιά είναι εγωκεντρικά στις σχέσεις τους, και το μόνο που τους ενδιαφέρει σε μια φιλία, αρχικά (ηλικία 4-5 ετών), είναι το παιχνίδι και όχι η στοργή και η αλληλοϋποστήριξη. Μεγαλώνοντας, αρχίζουν να ενδιαφέρονται για τη μονιμότητα μιας φιλίας, καθώς και για το πώς βλέπουν τα πράγματα οι φίλοι τους.