To «family life» κατέγραψε τις κυριότερες απορίες σας για τα εμβόλια που πρέπει να κάνει το παιδί σας σε κάθε ηλικία, και με τη βοήθεια των επιστημονικών συνεργατών του σας δίνει τις απαντήσεις.

Tης Ευφημίας Παπαδοπούλου-Αλατάκη, λέκτορα Παιδιατρικής ΑΠΘ, Νοσοκομείο Παπαγεωργίου, και της Σοφίας Σ. Σπανού, επιστημονικής συνεργάτιδας Δ΄ Παιδιατρικής Κλινικής ΑΠΘ, Νοσοκομείο Παπαγεωργίου

Τι είναι τα εμβόλια

Τα εμβόλια είναι αντιγόνα, δηλαδή ουσίες που προέρχονται από λοιμογόνους παράγοντες (ιούς ή μικρόβια), επεξεργασμένους με τέτοιον τρόπο, ώστε χορηγούμενα στον άνθρωπο να διεγείρουν την άμυνα του οργανισμού, χωρίς να προκαλούν νόσηση. Σκοπός τους είναι η ανάπτυξη αντισωμάτων και η εγκατάσταση ανοσίας, η οποία αφορά μόνο τον λοιμογόνο παράγοντα που αντιστοιχεί στο συγκεκριμένο εμβόλιο. Στην προσπάθεια να γίνονται όσο το δυνατόν λιγότερα τσιμπήματα στα παιδιά, προτιμάμε σήμερα τα συνδυασμένα εμβόλια, που περιλαμβάνουν σε μία σύριγγα πολλά αντιγόνα και έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα με τα μεμονωμένα. Ο ρόλος τους είναι προληπτικός, καθώς δίνουν στον οργανισμό τα όπλα για να αντεπεξέλθει στη μάχη ενάντια σε ιούς και μικρόβια. Για τον σκοπό αυτό, είναι απαραίτητη η συνεργασία γιατρού και γονιών, και η σωστή ενημέρωσή τους για τα νέα δεδομένα. Ο βασικός εμβολιασμός αρχίζει στη βρεφική ηλικία και αποσκοπεί στην απόκτηση  προστατευτικής ανοσίας. Συμπληρώνεται από δόσεις αναζωπύρωσης, που γίνονται αργότερα, με σκοπό την επίτευξη ανοσίας μεγαλύτερης διάρκειας. Με στόχο την εμβολιαστική κάλυψη και με βάση τις διεθνείς οδηγίες, αλλά και σύμφωνα με τις τρέχουσες επιδημιολογικές συνθήκες, κάθε χώρα καταρτίζει ένα χρονοδιάγραμμα εμβολιασμών, το οποίο ανανεώνεται και αναπροσαρμόζεται τακτικά, συνήθως κάθε 1-2 χρόνια. Ο βασικός εμβολιασμός μπορεί να τροποποιηθεί είτε με την προσθήκη νέων εμβολίων, είτε με την κατάργηση παλιών. Σε περίπτωση παράλειψης εφαρμογής του εμβολιαστικού χρονοδιαγράμματος, οι εμβολιασμοί μπορεί να γίνουν σε οποιαδήποτε ηλικία. Επίσης, αν για κάποιον λόγο δεν γίνει μία δόση στο ενδεδειγμένο χρονικό διάστημα, οι προηγούμενες δόσεις δεν χάνονται και ο εμβολιασμός συνεχίζει από εκεί και πέρα, χωρίς να ξεκινήσει από την αρχή. Γενικά, για την τήρηση του προτεινόμενου εμβολιαστικού χρονοδιαγράμματος συνιστάται ο προληπτικός έλεγχος όλων των παιδιών ηλικίας 11-12 χρόνων, ώστε να διορθωθούν τυχόν εμβολιαστικά σφάλματα και παραλείψεις, και να προγραμματιστεί ο εμβολιασμός με δόσεις αναζωπύρωσης.

Πότε έχει επιτυχία ο εμβολιασμός ενός παιδιού;

Γενικές οδηγίες:

•  Το παιδί πρέπει να εξετάζεται πάντοτε από παιδίατρο πριν από τον εμβολιασμό. 
•  Οι εμβολιασμοί είναι καλό να γίνονται σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που καθορίζει το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών.

Οδηγίες συντήρησης:

•  Τα εμβόλια διατηρούνται σε χαμηλή θερμοκρασία και πρέπει να αποφεύγεται η παραμονή τους εκτός ψυγείου για πολλή ώρα. Η φύλαξη πρέπει να γίνεται στο εσωτερικό του ψυγείου και όχι στην πόρτα του. 
•  Πάντοτε πρέπει να ελέγχεται η ημερομηνία λήξης του εμβολίου.

Ποιες είναι οι αντενδείξεις των εμβολιασμών

Ο εμβολιασμός αντενδείκνυται σε κάθε οξύ εμπύρετο νόσημα μέχρι την ανάρρωση. Αντίθετα, λίγος βήχας ή συνάχι δεν αποτελούν αιτία αναβολής του. Ο εμβολιασμός με ζώντες εξασθενημένους ιούς, όπως δηλαδή με τους ιούς της ιλαράς, ερυθράς, παρωτίτιδας και ανεμευλογιάς, απαγορεύεται σε παιδιά που πάσχουν από ανοσοανεπάρκεια, ενώ πρέπει ν’ αναβάλλεται για έξι εβδομάδες σε περίπτωση που έχει προηγηθεί μετάγγιση αίματος ή γ-σφαιρίνης. Παράλληλα, οι γονείς των παιδιών που παρουσιάζουν αλλεργία στο αβγό πρέπει να συμβουλεύονται τον παιδίατρό τους σχετικά με τα εμβόλια ιλαράς, ερυθράς, παρωτίτιδας και γρίπης.

Πότε αρχίζουν τα εμβόλια;

Οι εμβολιασμοί αρχίζουν από το τέλος του δεύτερου μήνα της ζωής, οπότε και πέφτουν τα επίπεδα των αντισωμάτων που απέκτησε το βρέφος από τη μητέρα κατά τη διάρκεια της ενδομήτριας ζωής. Άλλα από αυτά τα αντισώματα παραμένουν μόνο μέχρι τον δεύτερο μήνα, όπως της διφθερίτιδας, του τετάνου, του κοκκύτη και της πολιομυελίτιδας, και άλλα παραμένουν έως τον δέκατο πέμπτο μήνα, όπως της ιλαράς, της ερυθράς και της παρωτίτιδας.